Wat is de 'Naked-serie'?

(door em. prof. dr. Liesbeth Woertman)

We worden naakt geboren, zonder zelf, in een lichaam. We worden in de wereld geworpen die al betekenis heeft. Wat een vrouw is, wat aantrekkelijkheid en schoonheid is. Als we een beetje geluk hebben, vinden onze ouders ons prachtig en kijken ze met warme ogen naar ons. Dat is een warm welkom maar dat geldt lang niet voor iedereen. Als we met warme ogen zijn bekeken en aandachtig zijn gestreeld dan wordt het makkelijk om van onszelf te houden. Maar als je onverschillig bent aangeraakt, gepest door leeftijdsgenoten, mishandeld of misbruikt dan wordt het lastig om een positief lichaams- en zelfbeeld te ontwikkelen.

In onze tijd is uiterlijk een belangrijke bron voor onze identiteit geworden. Duizenden gemanipuleerde beelden over een perfect uiterlijk hebben we in ons leven gezien en opgeslagen in onze hersenen. Met dat gemanipuleerde beeld bekeken we onszelf. Zelfs de biologisch meest mooisten onder ons voldoen niet aan de gemanipuleerde, gefotoshopte beelden met veel onvrede en schaamte tot gevolg.

Wat jammer toch terwijl we zo mooi zijn. Allemaal een beetje anders, hoe bijzonder is dat!

Wat ook bijzonder is, is dat we zo gelaagd zijn. Dat maakt het leven spannend en complex en ingewikkeld.

Een vat vol tegenstrijdigheden ben ik, want er huist een monnik in mij, een grootmoeder, een minnares, een burgervrouw, een speels kind en een geleerde die allemaal gehoord willen worden en zo zie ik ook jou. Ieder mens, vrouwen en mannen, bestaat uit meerdere rollen en identiteiten. Aangekomen in mijn Crone jaren probeer ik de fictie van het zelf en de rol van het vrouwenlichaam in deze levensfase te doordenken. Het verdwijnen van de male gaze die nieuwe deuren opent en oude concepten breekt, geeft ruimte. Ruimte voor verwondering en heel zijn in gebrokenheid en uiteraard voor verdriet en verlies maakt ons een heler mens maar durven we dat allemaal te laten zien? Durven we die gelaagdheid van onszelf te zien en mogen ook andere mensen ons op die manier zien?

En mannen die cultureel lange tijd als de kijkers zijn neergezet, hoe is het voor hen om hun lichaam te tonen en echt in hun lichaam te zijn, zonder oordeel en zonder schaamte. Hoe is het voor hen om in deze tijd ook de bekekene te zijn in de ogen van anderen?

Identiteit is altijd in ontwikkeling dus ook in de ouderdom. Identiteit is niet alleen identificatie met wie je was, met je verleden maar altijd ook gericht naar een toekomst, naar het onbekende, een nieuwe mogelijkheid.

Laat mij open blijven tot mijn dood. Laat me groeien tot mijn uiteindelijke verval en laat dat gezien en gesteund worden door mijn omgeving, door de taal, spreek me aan als mens tot mijn laatste dag. En ik hoop dat ik tot op mijn einde andere mensen zonder oordeel mag zien en me verbonden voel.

Ik probeer met woorden taal te geven aan het lichaam in al haar kracht en kwetsbaarheid. Leon Schröder doet dat met beeld, als fotograaf. Hij fotografeerde mannen en vrouwen gekleed en naakt. Dat deed hij in Rotterdam en nu opnieuw in Den Haag. Hij vond 250 mensen bereid om zich te laten zien. Ik zeg zien en niet tonen. Dat is een wonder in deze tijd van objectivering en seksualisering. Wij stellen ons wel tentoon, bijvoorbeeld op Instagram, maar vinden het moeilijk om ons echt te laten zien. Bewonder mij, roepen we op social media, maar kom niet te dichtbij, want dan zie je misschien mijn verdriet en angsten.

Schröder is een goede fotograaf maar heeft een extra talent dat lastiger onder woorden te brengen is. Hij kan zien zonder oordeel. Mensen durven zich aan hem te laten zien en hij weet een sfeer te scheppen van veiligheid. Vind in dit prachtige fotoboek ook de motivaties van de deelnemers en u leest wat dit project voor hen betekent. Leon ziet het goede in de ander en helpt hen dat zij zichzelf gaan zien in de spiegel van waardering en empathie. Het goede, het mooie opsporen in de ander, daar oog voor ontwikkelen is heel fijn om te doen. Zien dat iemand goed is en dat ook zeggen, is een scheppende daad.

Leon Schröder je bent een kunstenaar, je ziet ons met een warm oog, open hart en geest en dat is zo fundamenteel voor ons. Dit boek is een oproep om uit ons oordelende hoofd te gaan en echt te zien. We zijn al mooi. Laten we moediger worden en onszelf en elkaar echt tonen hoe het met ons gaat, zonder oordeel, met compassie. Geniet van deze prachtige mensen.

Liesbeth Woertman (1954) Emeritus hoogleraar Psychologie Universiteit Utrecht. Expert op het gebied van lichaams- en zelfbeelden. Zij schreef Je bent al mooi. De schoonheid van imperfectie (2019) en Psychologie van het uiterlijk. De ontwikkeling van lichaamsbeeld (2020) en Wie ben ik als niemand kijkt (2022).  Iedere week schrijft Woertman een column op haar website www.psychologievanhetuiterlijk.nl waar ook podcasts te beluisteren zijn.