Van bruingebakken broodjes tot witte koplampen. Van bescheiden mandarijntjes tot machtige meloenen. Nu eens ballonrond, dan weer banaanvormig of lichtjes naar buiten gekanteld. Voorzichtig wiebelend of net stevig naar voren gericht. Nog parmantig rechtop of reeds aan de afdaling begonnen. Wie als kind al eens op schelpenjacht ging, spotte naast de felbegeerde ‘couteautjes’ ook gegarandeerd een bonte verzameling blote borsten langs de kustlijn.

Nu kan je het je bijna niet meer voorstellen, maar toen was het blootnormaal: borsten zag je in alle maten en vormen, en niemand die er twee keer over nadacht. Niet de strandgangers, en al zeker niet de trotse bezitsters.Integendeel, sinds Brigitte Bardot in de jaren zestig haar bovenstuk aan de rotswand van de Franse Rivièra hing, verwierf topless zonnen een cultstatus.

Rondlopen sans bikinitop was het symbool van de vrijgevochten vrouw. In het begin nog in naam van de emancipatie en de strijd tegen de kleinburgerlijkheid. Na een tijdje vooral in naam van een egaal kleurtje en de strijd tegen de ‘tanlines’.

In een lapje stof

Maar mooie tietjes duren niet lang, want de jongste jaren zijn ze een stuk minder talrijk aanwezig. Niet alleen op het strand: zelfs in saunacomplexen winnen de badkledingdagen aan populariteit. Zweten doen we anno 2021 blijkbaar liever in een lapje stof.

Hoe komt het toch dat topless in een zogenaamd bandeloze wereld als de onze plots passé is? Dat, in een maat­schappij die nochtans bulkt van blote lichamen, seks en porno, een bovenlichaam in al zijn puurheid ons massaal tegen de – welja – borst stoot?

Mij niet gezien

Er is iets wonderlijks aan de hand, vindt hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman. “Aan de ene kant is het vrouwenlichaam extreem geseksualiseerd. Overal zijn er borsten te zien: op het internet, op sociale media, op televisie. Tegelijk vinden we het moeilijker dan ooit om ons eigen naakte lichaam te tonen.” Allemaal de schuld van de nieuwe preutsheid, lezen we dan.

De nieuwe generatie zet zich af tegen de vorige en kiest bewust voor minder bloot. Dat zou kunnen kloppen, ware het niet dat met de herintrede van de bovenstukjes het lapje stof aan de onderkant leek te krimpen. Bikinibroekjes zinken achteraan steeds dieper weg tussen de billen, zijn vooraan steeds hoger uitgesneden. Bovendien waren vrouwen nooit zo seksueel vrijgevochten als vandaag de dag.

“Het is maar de vraag of het wel om echte preutsheid gaat”, bevestigt Woertman. “Weet je wat het is? Het vrouwenlichaam is zodanig geseksualiseerd dat we er ons geen raad meer mee weten. Eigenlijk zijn we gewoon met z’n allen veel onhandiger geworden.
Dankzij #metoo is er eindelijk maatschappelijke en politieke aandacht voor seksueel wangedrag, maar het zorgde daarnaast voor terughoudendheid.

De duidelijke grenzen zijn weg: aan de ene kant kan alles, en tegelijkertijd ook weer niet.”Hoe dat komt? Daar zijn verschillende hypotheses voor, aldus de psycholoog. “Mogelijk heeft de instroom van andere culturen, religies en morele codes ervoor gezorgd dat we naakt minder normaal zijn gaan vinden.” Een andere assumptie is dat steeds meer vrouwen hun vriendinnen een cupje kleiner (of groter) maakten en dat niet altijd bekend willen maken.“Dat zie je pas wanneer ze bloot zijn: in plaats van mee te gaan liggen wanneer jij dat doet, blijven ze pront rechtop staan.”

Al mogen we de dictator van de 21ste eeuw niet vergeten, vindt seksuologe ­Goedele Liekens. Koning Smartphone gaat tegenwoordig overal mee naartoe, ook naar het strand. “Je zal maar ergens topless op een handdoek gaan liggen, en iemand zet je zo op de foto.” Als we dan toch tot in de eeuwigheid moeten zonnen op het scherm van een ander, dan liever met een lapje stof rond de boezemvriendinnen.

Een tepelige kwestie

Het helpt natuurlijk niet dat borsten hét epitome zijn van de vrouwelijke seksualiteit. “De ogen van een man gaan binnen de 200 milliseconden naar de boezem”, zo schrijft de Amerikaanse auteur Leslie Lehr in haar boek A Boob’s Life.

“Omdat ze vruchtbaarheid signaleren, zijn we biologisch voorgeprogrammeerd om ons aangetrokken te voelen tot borsten.”Bij mannen is waarneming veel sterker gekoppeld aan seksuele opwinding dan bij vrouwen, ­bevestigt Woertman. Het voorbeeld bij uitstek? Social media, waar mannentepels schering en inslag zijn, en vrouwentepels verboden.

Al ontstond met #freethenipple ook een tegenbeweging. Hun doel: de ongelijkheid blootleggen. Letterlijk, want vrouwen gingen massaal uit de kleren om de dubbele standaard aan te klagen.Celebrity’s als Miley Cyrus, Rihanna, Cara Delevingne en Lena Dunham verkondigden uit volle borst(en) dat zij evenveel recht hebben om met hun torso te pronken als hun mannelijke collega’s.

Olivia Wilde, Alanis Morissette en Chrissy Teigen braken een lans voor borstvoeding in het openbaar. Het werkte. Of toch deels, want ondertussen staan zowel ­Facebook als Instagram borstvoedingsfoto’s toe.

Het begin van een kentering, hoopt Woertman. “Het grappige is dat een bloot lichaam eigenlijk helemaal niet aantrekkelijk is. Het wordt pas seksueel wanneer we ons op het grensgebied van onthullen en verhullen bevinden. Hoe meer je een lichaam kan laten zien met al zijn functies, hoe minder het geseksualiseerd wordt. Neem nu een stel lange benen. Aantrekkelijk? Absoluut. Maar écht fantastisch is dat je erop kan staan en lopen. Hetzelfde geldt voor borsten. Als we vaak genoeg zien wat hun primaire functie is – namelijk baby’s voeden – dan kunnen we díé betekenis teruggeven. In plaats van een die seksueel gekleurd is.”